Rêkefta 01/02/2023 li semînerek da ku li Serokayetiya Dezgeha Xêrxwaziya Barzanî birêveçû, li hengava yekem da kerta perwerde û mafê xwendinê li çarçêweya mafên mirov û asteng û berbestên li ber proseya perwerdeyê guftûgo kirin.
Bi amadebûna Musa Ehmed Serokê Dezgeha Xêrxwaziya Barzanî, Dr. Dîndar Zêbarî Rêkxerê Raspardeyên Navdewletî, Abdulqadir Ehmed Endamê Mekteba Tenfîzî ya Yekîtiya Sendîkayên Karkerên Kurdistanê û hejmarek ji nûnerên rêxistinên hikûmî û nehikûmî, xûlekî roja 08\05\2023 terxan kir ji bo guftûgokirina mafê karkirin û desteberiya civakî li Herêma Kurdistanê li çarçêweya mafên mirov û asteng û berbestên wê kertê û danîna plan û rêkarên çareseriyê ku li hotela Brîstoriya li Hewlêrê birêveçû.
Her li vê çarçêweyê da destpêkê de gotara serpereştiyarê bi cîhkirina plana Hikumeta Herêma Kurdistanê ya ji bo mafên mirov, ji aliyê Dr. Dîndar Zêbarî Rêkxerê Raspardeyên Navdewletî pêşkêş kir. Ji bilî spasî hevkariyên Musa Ehmed Serokê Dezgeha Xêrxwaziya Barzanî û karmendên dezgehê û hemû amadebûyan, tîşk xiste li ser raspardeya navdewletî ya di derbarê bi mafê karkirin û desteberiya civakî û mafê karsaz û bi taybetî hela kar ya ji bo xwediyê pêdiviyên taybet bi girîng da zanîn. Heman demê de behsa bi cîhkirina yasayekî pêşketiya kar kir ku li gel civaka navdewletî û pêverên navdewletî biguncê. Her li vî derbarî de got: “Me reşnûsa yasaya kar heye, Wezareta Kar û Karubarê Civakî reşnûsê pêşkêşî Parlemen kiriye, xwendina yekem û duyem jî ji bo wê hatiye kirin”.
Rêkxerê Raspardeyên Navdewletî tekez li ser bandor û rola kerta taybet ya li desteberiya hela kar zêdetir kir. Behsa ewe jî kir li gor rênimayiyan divê %70ê destê kar li kerta taybet (karmend û karkerên xwemalî) bin, ew pêver jî li welatên gelek pêşketî jî tê bi cîhkirin.
Di derbarê rola rêxistinên hikûmî û nehikûmiyan jî li rahênan û veberhênan û peydakirina hela kar, xwazyar bû, karên berfirehtir bêne kirin.
د. دیندار زێباری لە درێژەی وتارەكەیدا باسی ئەوەی كرد كە تەمەنی كار و مەرجەكانی كاركردن لە راسپاردە نێودەوڵەتییەكانن، كە دۆزینەوەی هەلی كار و كارئاسانی بۆ گەنجان و هەروەها پەرەپێدان بە دامەزراندن بە یەكسانی تەنانەت لە كەرتی گشتی تەوەری سەرەكیی ئەو بابەتەن. گوتیشی: “كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان پلانی هەرێمی بۆ مافەكانی مرۆڤی پەسەند كردووە، یەكەم كابینەشە كە توانیویەتی ئەو پلانە بكاتە پلانێكی گشتگیر، هەر بە هۆی ئەمنییەت و سەقاگیریی كوردستان، گوژمەی كۆی وەبەرهێنانی بیانی ئێستا گەیشتووەتە 5 ملیار دۆلار، ئەمە دەستكەوتێكی گەورەیە بۆ هەلی كار و لەسەر بودجەی هەرێم و حكومەتی عێراقیش نەبووە، گوژمەی كۆی وەبەرهێنانی خۆماڵییش گەیشتووەتە 8ملیار و نیو، هەروەها 270 پڕۆژە لە 28\7\2019 تا 29\3\2023 لە دەستەی وەبەرهێنان مۆڵەتیان پێ دراوە. ئەمانە هەموویان دەستكەوتی گەورەن.
رێکخەری راسپاردە نێودەوڵەتییەکان لە كۆتایی وتارەكەیدا پێداگری لەسەر پاراستنی كرێكاران و بەتایبەتی ئافرەتانی كرێكار لە رێگەی دەسەڵاتی دادوەرییەوە كرد.
دواتر هەر یەك لە كارزان نووری ئەندامی دەستەی كارگێڕیی دەزگای خێرخوازیی بارزانی و عەبدولقادر ئەحمەد ئەندامی ئەندامی مەکتەبی تەنفیزی یەکێتیی سەندیکاکانی کرێکارانی کوردستان، کورتە باسێكیان لە بارەی ڕەوشی کارکردن و بیمەی كۆمەڵایەتی لە هەرێمی كوردستان پێشكەش كرد.
كارزان نووری، وتەكانی لە دوای بەخێرهاتنی ئامادەبووان، باسی ئەوەی كرد، بەپێی زانیارییەكان كە لە پسپۆڕانی دەروونناسی وەریان گرتووە، “دەست بە تاڵی و بێكاری” دەبێتە هۆی كۆمەڵێك نەخۆشیی دەروونی، بۆیە زۆر گرنگە لە كۆمەڵگەی خۆمان بتوانین مافی كاركردن و ژینگەیەكی تەندروستی كاركردن بۆ هەموو چین و توێژەكان و گشت پێكهاتەی كۆمەڵگەی خۆمان بە بێ جیاوازی دابین بكەین. هاوكات گوتی: “بە حوكمی ئەوەی ئێمە لە دەزگای خێرخوازیی بارزانی، گفتوگۆی جددیمان لەسەر رۆڵی رێكخراوەكان هەیە، دەبێت لە زەمینەی دروستكردنی هەلی كار، رۆڵی رێكخراوەكان لەبەر چاو بگێردرێت و پەرەی پێ بدرێت”. هەروەها پێداگریی لەسەر ئەوە كرد كە كۆمەڵێك گەنجی بەتوانا و كارامە و چالاك لە كۆمەڵگەی ئێمەدا هەن كە توانای كاركردنیان هەیە، بەڵام بە هۆی هەندێك دۆخی نالەباری ئابووری و سیاسی و تەنانەت نێودەوڵەتییەوە نەتوانراوی هەلی كاریان بۆ فەراهەم بكرێت. سەرەڕای ئەوەش جەختی لەوە كردەوە كە گەنجانیش خۆیان لە بەردەم بەرپرسیاریەتییەكی قورسی ئەخلاقیدان، بۆ ئەوەی بتوانن خۆیان پێ بگەیەنن و ئامادە بن، تێكەڵ بە بازاڕی كار ببن. جەختی لەوەش كردەوە كە كەسانی خاوەن پێداویسنیی تایبەت پێویستیان بە ئاوڕلێدانەوەی زیاتر هەیە، مافی كاركردن و دەستەبەری كۆمەڵایەتی دەبێت ئەوانیش بگرێتەوە.
تەوەرێكی دیكەی وتارەكەی كارزان نووری، دەستەبەری كۆمەڵایەتی بوو، جەختی لەوەش كردەوە، رێكخراوەكانی قازانج نەویست ناتوانن ئەو رێكارە جێبەجێ بكەن، كە لە كۆی مووچە 17%ی كەم دەكرێت (5%ی كەسی كرێكار و كارمەند و 12%ی خاوەن كارەكە دەبێت دابینی بكات). داواشی كرد ئەو ئاریشەیە چارەسەر بكرێت و ژینگەیەكی ساخڵەم بۆ رێكخراوەكانی قازانج نەویستیش فەرهەم بكرێت.
لە لای خۆیەوە عەبدولقادر ئەحمە
د ئەندامی ئەندامی مەکتەبی تەنفیزی یەکێتیی سەندیکاکانی کرێکارانی کوردستان، سەرەتا باسی یاسای كاری كرد، ئاماچەی بەوە كرد كە تا ئێستا یاسای بەركار لە ساڵی 1978 دەرچووە، داوای ئەوە یاسای ژمارە 37 لە ساڵی 2015 لە پەرلەمانی عێراق دەرچوو، بەڵام لە هەرێمی كوردستان پەسەند نەكرا، بەڵام خۆشبەختانە ئێستا پرۆژە یاسەیەكی نوێ پەسەند كراوە. دواتر تیشكی خستە سەر رێكخراوی كاری نێودەوڵەتی و گوتی: “لەوەتی ئەم رێكخراوە لە ساڵی 1919 دروست بووە، 189 رێككەوتن و 200 راسپاردەی هەیە، كە هەموویان پەیوەندییان بە رەوشی كار و دەستەبەری كۆمەڵایەتی و تەمەنی كار و… هتد هەیە. ئێمە لەبەر ئەوەی خوێندن تا تەمەنی 15 ساڵان ئیلزامییە و بۆ ئەوەی پێچەوانەی ئەو یاسایە نەبێت، داوامان كردووە، مافی كاركردن لە دوای تەمەنی 15 ساڵان بێت”. باسی ئەوەشی كرد، كاری كشتوكاڵ و كانە بەردینەكانی ژێر خاك بە نموونە، تەمەنی 18 ساڵ دیاری كراوە، ئێمەش دەبێت خۆمان بۆ ئەو كارە قورسانە و تەمەنی كار لەگەڵ پێوەری نێودەوڵەتی بگونجێنین. داواشی كرد، ئەو پرسە زیاتر بكەوێتە بەرباس بۆ دۆزێنەوەی رێكارگەلێك، كە رێكخراوەكانی قارزانج نەویستیش بتواان 12%ی دەستەبەری كۆمەڵایەتی بۆ كرێكار و كارمەندانی خۆیان دابین بكەن.
دواتر درەگا بۆ گفتوگۆی كراوە و خستنەڕووی بیروڕاكان كرایەوە، لە كۆتاییشدا كۆنگرەیەكی میدیایی ساز كرا. د. دیندار زێباری ڕێکخەری ڕاسپاردە نێودەوڵەتییەکان وەڵامی پرسیارەكانی میدیاكارانی دایەوە. لە وەڵامی پرسیارێكدا ئاماژەی بەوە كرد، نزیكەی 80 هەزار كرێكاری بیانی لە رێگەی وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی بە فەرمی هاتوونەتە كوردستان، زیاتر لە 240 هەزار پەنابەری سووری و نزیكەی 12 هەزار پەنابەری ئێرانی و كوردانی رۆژهەڵات و نزیكەی 21 هەزار كوردی باكووری كوردستان پەنابەرن لە هەرێمی كوردستان، 900 هەزار ئاوارەی ناوخۆیی عێراقیش لە هەرێمی كوردستانن، ئەوانەشی بە گرفتەكانی رەوشی كاركردن لە هەرێمی كوردستاندا گرێ دایەوە.
دوای واژۆكردنی یادداشتێكی لێكتێگەیشتن لە نێوان دەزگای خێرخوازیی بارزانی(BCF) و رێكخەری راسپاردە نێودەوڵەتییەكان لە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە رێككەوتی 16/1/2023، ئەنجامدانی 12 وۆركشۆپ لەسەر مافەكانی مرۆڤ لە ساڵی 2023 لە چوارچێوەی پلانی هەرێم بۆ مافەكانی مرۆڤ راگەیەندرا، ئەمەش پێنجەمین وۆركشۆپ بوو، كە بۆ تەوەری(مافی كاركردن و دەستەبەری كۆمه‌ڵایه‌تی له هه‌رێمی كوردستان) تەرخان كرا.
